Grupy muzułmanów pojawiły się w Polsce w armiach Mongołów, podczas
najazdów (1241, 1259/60, 1287/8). Islam na ziemie W.Ks.Litewskiego
przynieśli w koń.XIV w. uchodźcy ze Złotej Ordy, z nad Wołgi i ze
stepów. Władcy litewscy osiedlali ich w dorzeczu Niemna. Tatarskiej
starszyźnie (murzowie) dano ziemię za obowiązek służby wojskowej. Osady
Tatarów muzułmanów na Litwie (Wileńskie, Trockie) i przyległych
ziemiach (Grodzieńskie i Nowogródzkie) przetrwały do XVIII w. lub
dłużej. Na podlasiu (od 1569 w Koronie Polskiej) król Jan III Sobieski
nadał kilku oddziałom Tatarów dobra, z których dwie wsie – Bohoniki i
Kruszyniany – z meczetami i cmentarzami do dziś stanowią parafie
muzułmańskie.
Tatarzy litewsko-polscy mieli wolność wyznania, meczety (Wilno,
Troki, Nowogródek, Mińsk, wszystkich blisko 50 ok.1690 r.) oraz
obieralnych duchownych (mołłowie tj. imamowie ). Muzułmanie polscy są
sunitami. „Koran” pełni rolę pisma świętego. Teksty religijne pisano
alfabetem arabskim, w języku arabskim, białoruskim i polskim, formując
tzw. kitaby (księgi), bogate zbiory modlitw, pobożnych opowiadań i
przepisów. Imamowie udzielają ślubów, nadają imię dziecku i uczą zasad
islamu, kierują nabożeństwami, dawniej sądzili i pomagali zbierać
podatki. Z Tatarów tworzono odrębne oddziały lekkiej jazdy, od XVIII w.
z muzułmańskimi kapelanami. Dopiero Konstytucja 3 Maja dała muzułmanom
pełne prawa polityczne (sejm, urzędy). W Królestwie Polskim od 1831
stacjonowały wojska rosyjskie, w których służyło wielu muzułmanów.
Zmarli muzułmanie rosyjscy grzebani byli na odrębnych cmentarzach np. w
Warszawie (tzw. Kaukaski 1831, tatarski 1867) czy Sochaczewie
(1842-1880). Z meczetów garnizonowych korzystali wszyscy wyznawcy. W
Polsce 1919 – 1939 najliczniejsze były gminy na Wileńszczyźnie; w 1922
powstał Związek Muzułmański m.st. Warszawy planujący budowę meczetu.
28.XII.1925 utworzono Muzułmański Związek Religijny w RP.
Zwierzchnikiem (mufti) religijnym został Jakub Szynkiewicz i Najwyższe
Kolegium Muzułmańskie. Na podstawie ustawy z 21.IV.1936 państwo
subsydiowało Związek i nauczanie islamu w 19 istniejących gminach
muzułmańskich. Wydawano „Życie Tatarskie”, „Przegląd Islamski” oraz
„Rocznik Tatarski”. Liczba wiernych do 1936 wynosiła ok. 6 tys., w 1960
ok. 1500, dziś wraz z imigrantami ok. 15 tys.. W 1947 zarejestrowano
Muzułmański Związek Religijny, kierowany przez Najwyższe Kolegium
Muzułmańskie. W 1986-1990 ukazywało się „Życie Muzułmańskie” w Gdańsku,
od 1993 wychodzi „Rocznik Tatarów Polskich”, od 1992 „Świat Islamu”, od
1998 „Życie Tatarskie”, z problematyka religijną i kulturalną. Obecnie
największymi skupiskami muzułmanów są: Trójmiasto i Białystok. W 1989
ze składek zbudowano meczet w Gdańsku. Przestrzeganie dekalogu,
uznawanie proroków, w tym Jana Chrzciciela i Jezusa Chrystusa, nakaz
„Koranu” do zgodnego życia z chrześcijanami i Żydami, zapewniają
życzliwość wobec muzułmanów.
Prof. Jan Tyszkiewicz, członek Zarządu Głównego Rady Wspólnej Katolików i Muzułmanów
|
